نویسنده مقاله:محسن میردهقان
عناصر مختلفی در روغن های صنعتی میتوانند حضور داشته باشند. برخی از آنها از طریق سایش قطعات تجهیز به روغن وارد می شوند،برخی دیگر از طریق آلودگی از محیط بیرون به سیستم نفوذ میکنند و بعضی هم در مولکولهای ادتیو و روغن پایه موجود هستند.مهمترین مسیله در انجام آزمون آنالیز عنصری، فهم و شناخت دلیل حضور عناصر مختلف در روغن می باشد. و بسیار مهم است که روند افزایشی یا کاهشی شدن مقادیر این عناصر مورد بررسی قرار گیرد. در صورتی که مقدار این عناصر بیش از حد نرمال باشد، و روند آن در طی چند ازمون افزایشی باشد، باید بدنبال کشف مشکل ایجاد شده در تجهیز باشیم.اگر بخواهیم بصورت کلی مکانیزم کارکرد آزمون آنالیز عنصری را توضیح بدهیم،بدین گونه است که قطراتی از روغن در دمای بسیار بالا برده میشوند.
این قطرات باید در فاز گاز باشند تا عناصر حاضر در آنها بتوانند، الکترون موجود در آخرین لایه ظرفیت الکترونی خود را برانگیخته کنند.انرژی که الکترون بهنگام برگشت به حالت پایداری از خود ساطع میکند،بصورت نوری آزاد خواهد شد که دارای طول موج مشخصی است .این طول موج مثل اثر انگشتی برای آن عنصر خاص می باشد. و در نهایت بدین ترتیب عناصر موجود در روغن شناسایی میشوند.نکته قابل توجهی که برای این آزمون باید نظر گرفته شود، مسیله محدودیت این آزمون است. بدلیل اینکه عناصر باید بخار شوند،لذا ذرات بزرگتر از ۱۰ میکرون را این آزمون نمیتواند شناسایی کند و باید از روشهای دیگری برای شناسایی ذرات بزرگتر استفاده شود.تصویر فوق،شمایی از آنالیز عنصری به روش RDE را به تصویر میکشد.ما در این کانال به مطالبی می پردازیم، که کمتر در جاهای دیگه به اونها پرداخته شده.نکته حایز اهمیت دیگر آن است که برخی به اشتباه تصور میکنند که با این آزمون میتوانند ادتیوهای موجود در روغن را شناسایی کنند. برای مثال با بررسی مقادیر فسفر و روی، برای روغن کارکرده ، به این نتیجه می رسند که هنوز ماده ZDDP در روغن موجود است.این در حالی است که این تصور کاملا اشتباه است. بدین ترتیب که عناصر مورد استفاده در مولکول ZDDP بعد از مصرف شدن این ادتیو، باز هم در روغن حضور دارند .ولی با این تفاوت که دیگر آنها برای خاصیت هایی همچون آنتی اکسیدانی و یا ضد سایشی و … کارا و موثر نیستند . و باید در نظر داشت که بنا به قانون پایداری جرم،این عناصر از بین نخواهند رفت و بعد از انجام واکنش های شیمیایی ، کماکان در محیط حضور خواهند داشت.لازم است بدانیم که برای بررسی ادتیوهای موجود در روغن، استفاده از آزمون FTIR پیشنهاد میشود.
شکل فوق،نمونه ای از دستگاه آنالیز عنصری را نشان میدهد.
